Enflasyon Düzeltmesinde meslek mensuplarının değerlendirmesini gerektiren hesaplardan biride 126/226-Verilen Depozito Ve Teminatlar ve 326/426-Alınan Depozito ve Teminatlar’dır. Bu hesaplar Parasal Kıymetlerin belirlendiği 555 no.lu VUK tebliğinin 1 no.lu ekindeki listede sayılmakla beraber, listenin dipnot kısmında 4 hesap kodu içinde aynı minvalde olan “Geri alınmak üzere verilen depozito ve teminatların parasal olmayan bir mahiyet taşıması durumunda, söz konusu verilen depozito ve teminatlar “parasal olmayan kıymet” olarak addolunur.” Açıklamalar yer almaktadır.
Tebliğde ve akabinde çıkan 165 no.lu sirkülerde depozito ve teminatların hangi durumlarda parasal kıymet hangi durumlarda parasal olmayan kıymet olarak değerlendirilip enflasyon düzeltmesine tabii tutulması veya tutulmaması gerektiği açık bir şekilde belirtilmemiştir. Burada kanun maddesi ile tebliğ açıklamalarının birlikte değerlendirilip meslek mensubunun yorum yapması ve buna göre karar vermesi gerekmektedir.
VUK 298. Maddesinin A/2 fıkrasında parasal kıymetler “Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetleri” şeklinde tanımlanmış ve bunlar dışında kalanların parasal olmayan kıymetler olduğunu belirtmiştir.
Bu tanımlamalar doğrultusunda depozito ev teminatların parasal mahiyette olup olmadıklarının değerlendirilmesinde, eğer depozito ve teminatlar belirli bir parametreye bağlanmayarak alınmış veya verilmiş ve geri alınacağı dönemde alındığı veya verildiği şekliyle alınacak veya verilecekse parasal kıymetler olarak değerlendirilecek ve enflasyon düzeltmesine tabii tutulmayacaklarıdır. Çünkü söz konusu depozito ve teminatlar ulusal para birimi karşısında satın alma güçlerini koruyamamıştırlar.
Özellikle elektrik, doğalgaz, su ve telefon gibi abonelik işlemeleri ve kiralamalarda alınan veya ödenen depozito ve teminatlarda ise eğer alınan/verilen değerler belirli bir parametreye bağlanmış ve sözleşme sonunda değerler bu parametrenin güncel göstergesine göre düzeltilip iade olunacaksa bu sefer bu kıymetler parasal olmayan yani ulusal para birimindeki değişim karşısında alım gücünü koruyan değerler olarak nitelendirilip enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
Durumu örnek üzerinde somutlaştıracak olursak; 01.01.2022 tarihinde aylık 10.000,00-TL bedelle iş yeri kiralaması için 2 aylık kira bedeli karşılığında 20.000,00-TL depozito alındı/verildi. Eğer sözleşmede depozito bedeli 2 aylık güncel kira bedeli şeklinde yer alıyorsa, kıymet yazımızda belirttiğimiz gibi belirli bir parametreye bağlanmıştır ve her iki taraf açısından da bu kıymetler parasal olmayan kıymet olacak ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Ancak, sözleşmede iki aylık kira bedeli değil de sadece 20.000,00-TL şeklinde yazıyorsa ve sözleşme sonunda herhangi bir parametreye bağlı olmadan alındığı/verildiği şekilde geri alınacak/verilecek olması durumunda, kıymetler parasal kıymet olarak değerlendirilip enflasyon düzelmesine tabi tutulmayacaktır. Aynı şekilde örneğin, doğalgaz aboneliklerinde alınan teminat bedelleri belirli bir metreküp doğalgaz göstergesi üzerinden hesaplanıp tahsil edilmesi/ödenmesi ve abonelik süresi sonunda bu parametrenin güncel hali üzerinden geri alınıp/ödenmesi halinde kıymetimiz parasal olmayan kıymet olarak değerlendirilip enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
13.03.2024
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
